W latach 2009-2010 realizowaliśmy badania do grantu Prezydenta Miasta Łodzi pt.: Problemy osób niepełnosprawnych w mieście. 1. uczeń i student niepełnosprawny w systemie edukacji; 2. formy i efektywność pomocy społecznej świadczonej osobom niepełnosprawnym lub ich opiekunom.
Wraz z Katedrą Socjologii Stosowanej i Pracy Socjalnej Instytutu Socjologii UŁ oraz Biurem Osób Niepełnosprawnych PŁ zrealizowaliśmy następujące cele projektu:
- ustalenie skali zjawiska niepełnosprawności wśród dzieci i młodzieży w Łodzi — włączając także najmłodsze dzieci niepełnosprawne lub zagrożone niepełnosprawnością, które nie są jeszcze objęte obowiązkiem szkolnym,
- zdiagnozowanie aktualnej sytuacji oraz efektywności funkcjonowania systemu kształcenia dzieci z różnego typu niepełnosprawnościami oraz innych placówek ukierunkowanych na wspomaganie w pokonywaniu ograniczeń rozwojowych wynikających ze stanu zdrowia,
- sporządzenie katalogu ograniczeń i trudności w przystosowywaniu systemu edukacji do potrzeb dzieci i młodzieży z deficytami zdrowotnymi oraz propozycji rozwiązań istniejących problemów,
- przeanalizowanie zapotrzebowania na wsparcie instytucjonalne rodzin z dzieckiem niepełnosprawnym na poszczególnych etapach życia dziecka.
W rezultacie projektu został przygotowany raport z badania w formie publikacji pt.: "Uczeń i student niepełnosprawny — warunki życia i nauki"
Książka stanowi kontynuację serii publikacji zespołu naukowego z Katedry Socjologii Stosowanej i Pracy Socjalnej UŁ dotyczącej dzieci i dorosłych żyjących w niedostatku na terenie Łodzi. Jest to pierwsze opracowanie naukowe informujące kompleksowo o zasięgu niepełnosprawności wśród łódzkich dzieci oraz o sytuacji materialnej i problemach łódzkich rodzin wychowujących synów i córki nie w pełni sprawne. W roku 2009 w Łodzi mieszkało 4.220 dzieci niepełnosprawnych (mających orzeczenie o niepełnosprawności), co stanowiło 3,8% ogółu osób w tym wieku. Wśród nich 2/3 nie ukończyło 16 lat. 2.917 dzieci żyło w rodzinach o niskich dochodach. Średni dochód w rodzinie dzieci z niepełnosprawnością wahał się od 278 zł wśród mieszkających w Śródmieściu do 299 zł wśród mieszkających na Widzewie. Próg dochodowy uprawniający do otrzymania zasiłku z powodu niepełnosprawności dziecka wyznaczony jest na 583 zł w rodzinie , ale rzeczywista sytuacja materialna tych rodzin jest znacznie gorsza. Z badań wynika, że typowy, łódzki niepełnosprawny uczeń:
- jest osamotniony (osłabienie lub brak relacji rówieśniczych),
- żyje w niedostatku (trudne warunki finansowe i mieszkaniowe rodziny, brak wsparcia instytucjonalnego),
- ma ograniczone perspektywy zawodowe (brak miejsc w placówkach integracyjnych, brak możliwości kształcenia zawodowego).
Niepełnosprawny uczeń ma utrudnioną możliwość kontynuacji nauki przede wszystkim z powodu złej sytuacji materialnej rodziny, trudności w nauce wynikające ze stanu zdrowia oraz z powodu ograniczonej oferty edukacyjnej dla dzieci z upośledzeniami. Aby temu przeciwdziałać, należy – oprócz zwiększenia nakładów na pomoc niepełnosprawnym dzieciom:
- dostosować większą liczbę placówek (tzw. szkół masowych) do przyjmowania dzieci i młodzieży niepełnosprawnej
- zwiększyć liczbę godzin uczestnictwa nauczyciela wspomagającego
- wzmocnić pozycję szkoły w kształceniu dzieci niepełnosprawnych poprzez zintensyfikowanie współpracy z poradniami pedagogiczno – psychologicznymi
- podnieść umiejętności pracowników instytucji edukacyjnych i pomocowych w zakresie profesjonalnego wspierania dzieci i młodzieży niepełnosprawnej (szczególnie wychowujących się w zubożałych środowiskach)
- zwiększyć ofertę szkolnictwa zawodowego, aby umożliwić kształcenie dzieci i młodzieży niepełnosprawnej zgodnie z ich możliwościami i zainteresowaniami
Władza lokalna powinna inicjować i realizować pomoc na wszystkich możliwych szczeblach. W interesie społeczności miejskiej leży przecież, aby niepełnosprawne dzieci nie żyły w przyszłości z zasiłków, ale by mogły funkcjonować samodzielnie na miarę swoich możliwości – konstatuje prof. Wielisława Warzywoda – Kruszyńska