Kolejny projekt "Dialog samorządu terytorialnego z sektorem organizacji non profit na podstawie doświadczeń Unii Europejskiej - wnioski dla Polski", realizowany dla PŁ, wymagał od nas nie lada wysiłku.
Po wielu szkoleniach przeprowadzaliśmy badania do projektu w Niemczech, Szwecji i Irlandii. To był skok na głęboką wodę. Ale okazało się, że umiemy całkiem nieźle pływać.... I tym razem zadanie zakończyliśmy sukcesem. A zdobyte doświadczenie....okazało się bezcenne:))
Informacje o projekcie:
Dialog samorządu terytorialnego z sektorem organizacji non profit na podstawie doświadczeń wybranych państw Unii Europejskiej - wnioski dla Polski
Streszczenie
Trzeci sektor gospodarki jest istotnym elementem życia publicznego kraju. Powstaje z inicjatywy społeczeństwa w celu realizacji zadań z zakresu konsumpcji dóbr i usług publicznych. Sektor pozarządowy obok administracji publicznej i sektora prywatnego odgrywa coraz większą rolę w zaspokajaniu potrzeb społecznych i promowaniu podstawowych wartości społecznych, takich jak wolność i pluralizm. Może także wystąpić w roli nośnika reform politycznych, ekonomicznych i społecznych oraz stanowić przeciwwagę dla działań nieobywatelskich. Powstanie sektora non profit jest uwarunkowane szeregiem czynników (historycznych, geograficznych, kulturowych, społecznych i ekonomicznych). Według L. Salamona przyczynami powstania sektora non profit są: uwarunkowania historyczne, zawodność rynku i rządu, pluralizm oraz solidarność.
Oprócz realizacji celów, takich jak rozpoznanie potrzeb i interesów różnych grup społecznych, realizacja własnych zadań społecznych – zagospodarowanie sfery poza samorządowej i pozapaństwowej, wyrażanie protestów społecznych, formułowanie wizji rozwojowych, samoedukacja i kształtowanie potrzeb obywatelskich, rolą organizacji non profit jest uzupełnianie programów rządowych oraz wzbogacanie ich o pewne aspekty – kształtowanie jakości życia i postaw obywatelskich. Duże znaczenie przypisywane jest obecnie funkcji edukacyjnej aktywności pozarządowej, która wykracza nawet poza kształtowanie postaw i umiejętności obywatelskich. Peter Drucker określa je jako szerokie zmiany kulturowe i świadomościowe, rozwijanie sfery poznawczej i intelektualnych kompetencji osób, na które organizacje te oddziaływają. Zmiany te wpływają na zwiększenie kapitału ludzkiego, a tym samym na wzrost gospodarczy państwa.
Współczesny kształt sektora non profit w Polsce jest w znacznym stopniu rezultatem zgromadzonych przez stulecia doświadczeń kulturowych i instytucjonalnych oraz efektem przełomu transformacyjnego i załamania się socjalistycznego państwa opiekuńczego. W Polsce w odróżnieniu od innych Państw członkowskich UE od zakończenia II wojny światowej do przeobrażeń ustrojowych 1989-1990 organizacje społeczne odgrywały nieznaczną rolę w życiu publicznym (jednak działające dziś organizacje mają swoje korzenie w działalności stowarzyszeń i fundacji w okresie zaborów, II Rzeczypospolitej i pierwszych lat powojennych). Transformacja systemowa, która rozpoczęła się na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX wieku, zmieniła organizację i strukturę gospodarki narodowej. Wprowadzono szereg zmian systemowych i legislacyjnych, dotyczących kształtowania się mechanizmów rynkowych, wolności gospodarowania, zamówień rządowych, reform: samorządowej, administracyjnej, polityki socjalnej, edukacyjnej, kulturalnej itp. Kolejnym krokiem było uwolnienie odpowiednich regulacji prawnych i stworzenie możliwości rozwoju niepublicznych placówek świadczących usługi społeczne. Przełamany został monopol państwa w zaspokajaniu potrzeb społecznych. Po upływie 32 lat (1952-1984) społeczeństwo znów mogło zrzeszać się w organizacje niezależne. Przez ostatnie 10 lat tworzyła się w Polsce nowa grupa organizacji – świadczących usługi społeczne, ale ich pozycja jest mniej znacząca niż w krajach Unii Europejskiej, gdzie wskaźniki udziału sektora non profit w gospodarce są siedmiokrotnie wyższe niż w Polsce. To skutek systemu totalitarnego, który drastycznie ograniczył możliwość powstawania i rozwoju organizacji społecznych poprzez pozbawienie organizacji roli pełnoprawnych podmiotów polityki społecznej.
Kryzys polityki państwa i ograniczenie funduszy na zaspokajanie potrzeb społeczeństwa zmusiły do wprowadzenia reform w zakresie polityki społecznej. Opierają się one na założeniach, że decyzje podejmowane na niższym szczeblu są bardziej trafne i skuteczne, ze względu na bliskość problemu, a rozwój samorządności sprzyja aktywizacji społeczeństwa do współodpowiedzialności za rozwiązywanie problemów lokalnych. Kolejnym założeniem jest to, że rozwój konkurencji na rynku usług społecznych wpływa na poprawę jakości i efektywności pracy. Zakłada się, że funkcjonowanie na rynku organizacji świadczących usługi społeczne (organizacje non profit) powoduje lepsze wykorzystanie środków publicznych. Nowe rozwiązania organizacyjne w świadczeniu usług społecznych polegają na: przesunięciu administrowania sektorem usług ze szczebla centralnego na szczeble regionalne i lokalne, wprowadzeniu kapitału prywatnego do realizacji usług społecznych, wprowadzeniu zasad rynkowych i konkurencji między organizacjami, oraz na wprowadzeniu regulacji prawnych dotyczących zasad przyznawania uprawnień do korzystania z subwencji .
Literatura przedmiotu dotycząca problematyki sektora non profit jest bogata. Z reguły jednak dominuje klasyczne podejście ograniczające sektor ten jedynie do sfery zarządzania-pozyskiwania funduszy przez organizacje na swoją działalność. W latach 2004 badania prowadzone przez największe organizacje sektora (Stowarzyszenie KLON/JAWOR oraz BORDO) nad tym sektorem dotyczyły efektów wprowadzenia w życie ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie. Aplikowane na gruncie polskim są również badania dotyczące wolontariatu obywatelskiego. Takie podejście nie wystarcza do opisania sektora usług społecznych non profit.
Przedstawiony projekt badawczo rozwojowy realizował priorytet 6 Polityki Społecznej 2005-2013 pt. Partnerstwo publiczno- społeczne podstawą rozwoju usług społecznych, a w szczególności priorytety:
· 6.2 Budowę partnerstwa publiczno-społecznego w zakresie działalności pożytku publicznego,
6.3 Wspieranie instytucji społeczeństwa obywatelskiego,
6.4 Wsparcie postaw obywatelskich ,
6.5 Wzmocnienie partycypacji społecznej.
Podmiotem badań były samorządy terytorialne pięciu krajów Unii Europejskiej (Irlandia, Francja, Włochy, Szwecja, Niemcy i Polski). Przedmiotem badań były: kompleksowa analiza procesu współpracy samorządów z sektorem non profit oraz analizy niezbędnej dokumentacji, determinanty wpływające na rozwój współpracy samorządów z sektorem non profit (realizacja celów społecznych przez sektor non profit w badanym regionie, zdefiniowanie pojęcia organizacji sektora non profit i ich roli społecznej w wybranych krajach unii europejskiej, w świetle dotychczasowych publikacji związanych z problematyką trzeciego sektora, określenia uwarunkowań historycznych i różnic kulturowych wpływających na rozwoju sektora non profit w badanych krajach, oraz dokonanie analizy uwarunkowania prawnego sektora non profit w badanym kraju).
Kwestie współpracy z sektorem organizacji non profit w ramach prawa do zrzeszania się jest obszarem, który nie został objęty wspólnym działaniom Unii Europejskiej. Obszary takich działań pozostają w wyłącznej kompetencji państw członkowskich. Jednakże Komisja Europejska zachęca państwa członkowskie do współpracy i wymiany doświadczeń w dziedzinach nie objętych wspólnymi regulacjami Unii Europejskiej.
Charakterystyka zadań
Aby zrealizować cel badawczy tj. kompleksowe zdiagnozowanie procesu dialogu samorządów terytorialnych z organizacjami sektora non profit
i opracowania problemu należało:
1. Przeprowadzić badania literatury w celach:
1.1. zdefiniowania pojęcia organizacji sektora non profit i ich roli społecznej w wybranych krajach unii europejskiej, w świetle dotychczasowych publikacji związanych z problematyką trzeciego sektora,
1.2. określenia uwarunkowań historycznych i różnic kulturowych wpływających na rozwoju sektora non profit w badanych krajach,
1.3. dokonania analizy uwarunkowania prawnego sektora non profit w badanym kraju.
2. Przeprowadzić pogłębione wywiady bezpośrednie z pracownikami samorządów terytorialnych wybranych państw członkowskich w celach:
2.1. rozpoznaniu determinant wpływających na rozwój współpracy samorządów z sektorem non profit,
2.2. realizacji celów społecznych przez sektor non profit w badanym regionie,
2.3. dokonania analizy kompleksowego procesu współpracy samorządów z sektorem non profit oraz analizy niezbędnej dokumentacji.
3. Przeprowadzenie analizy porównawczej otrzymanych materiałów w celach:
3.1. porównania i procesu współpracy samorządów z sektorem non profit w miastach dużych (pow. 200 tys. mieszkańców) i małych (do 50 tyś. mieszkańców) oraz pomiędzy poszczególnymi krajami UE wybranymi do badania,
3.2. wskazaniu najbardziej efektywnych rozwiązań i przedstawienie dobrych praktyk w zakresie w zakresie współpracy samorządów z sektorem non profit,
3.3. wskazanie innowacji procesowych i organizacyjnych w badanym zakresie, które mogłyby zostać zaadoptowane na rynku polskim.
Wyniki badań danego projektu tworzą podstawę informacyjną do opracowania modelu współpracy samorządów terytorialnych z sektorem organizacji. Dla realizacji wyżej wymienionych celów badań wykorzystane były informacje pochodzące ze źródeł pierwotnych i wtórnych
Metodą badawczą, która została zastosowana w badaniu pierwotnym jest to metoda bezpośredniego wywiadu pogłębionego. Wywiady przeprowadzone zostały przez zespół badaczy w oparciu o przygotowane przez zespół narzędzia badawcze. Badania wtórne obejmowały analizę literatury przedmiotu, materiałów statystycznych oraz dokumentów rządowych i samorządowych dotyczących procesu współpracy i uwarunkowań dialogu sektora non profit z samorządem terytorialnym
Charakterystyka efektów
Niewymiernym efektem wdrożenie oczekiwanych wyników realizacji projektu do praktyki społecznej było zbudowanie trwałych relacji - dialogu opartego na dwustronnej, szybkiej komunikacji pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego a organizacjami non-profit. Wynikiem tego jest lepsze zrozumienie przez samorządy problemów i potrzeb organizacji non profit w realizacji usług społecznych zapisanych w statutach tych organizacji oraz współudział sektora non profit i reakcja na rozwiązywaniu problemów społecznych regionu , które zapisane są w gestii samorządów. Rozwój sektora usług społecznych non profit oprócz efektywnego zaspakajania usług społecznych obywateli przyczyni się kształtowania kapitału ludzkiego, postaw proobywatelskich a rozwój organizacji przyczyni się bezpośrednio do powstania nowych miejsc pracy w tym sektorze.
(realizacja IIS - rok 2009)